چک ویر (چکویر) از تجهیزات کنترل وزن محصول در کارخانه ها و مراکز تولیدی به شمار می‌رود. در ادامه درباره چک ویر و کاربرد آن در صنایع مختلف بیشتر صحبت خواهیم کرد.
دستگاه چک ویر
چک ویر از جمله تجهیزات بازرسی محصول و کنترل وزن در کارخانه ها و مراکز تولیدی به شمار می‌رود. اکثر محصولات در دسته مواد غذایی، دارویی یا شیمیایی وزن درج شده مشخصی روی بسته بندی خود دارند.
دستگاه چک ویر معمولاً در انتهای فرآیند تولید نصب شده و وزن 100% محصولات را می‌سنجد. در صورتی که وزن محصول بیشتر یا کمتر از محدوده مجاز وزنی باشد، آن محصول مرجوع میشود. این فرآیند معمولاً بصورت کاملاً خودکار صورت میپذیرد.
عملکرد چکویر
دستگاه چک ویر یا سیستم توزین اتوماتیک در حرکت معمولاً از سه نوار نقاله متوالی تشکیل می شود. در این حالت، نوار نقاله وسط همان کانوایر توزین است. یعنی زیر تسمه نقاله یک یا چند سنسور وزن وجود دارد که وزن محصول را حین حرکت می‌سنجد.
وزن سنجیده شده به پردازشگر دستگاه منتقل شده و محصول به کانوایر بعدی منتقل می شود.
در صورتی که وزن محصول خارج از محدوده مجاز باشد توسط یک رجکتور از خط تولید خارج میشود. در غیر این صورت، محصول در امتداد مسیر به حرکت خود ادامه می دهد.
ویژگی منحصربفرد دستگاه چک ویر، توانایی این دستگاه در توزین در حال حرکت است. هنگام کار با ترازوهای عادی، باید جسم برای لحظاتی روی ترازو بصورت ثابت قرار گیرد.
در غیر این صورت نمیتوان انتظار نمایش وزن صحیح را داشت. لکن چک ویر این قابلیت را دارد که با سرعتهای بالا حتی بیش از 600 محصول در دقیقه را توزین کند. آن هم با دقتی بسیار بالاتر از ترازوهای رایج.
فواید دستگاه چک ویر
-
اطمینان از کامل بودن بسته بندی
در مواردی که بسته بندی محصول از چند جزء تشکیل شده باشد، همواره احتمال جا افتادن برخی اقلام وجود دارد. مثلاً ممکن است در خط تولید آبمیوه که نِی بصورت چسبیده در کنار آبمیوه وجود دارد، برخی محصولات بدون نِی عبور کنند. یا در یک ورق قرص (بلیستر)، یکی از خانه‌های قرص خالی بماند. یا حتی بروشور یک محصول دارویی درون جعبه آن قرار نگیرد. این اتفاقات همواره محتمل است. وجود یک دستگاه چک ویر تمام این موارد را شناسایی و بطور خودکار مرجوع میکند. فراموش نکنید که دقت توزین چکویرهای کانوایری از تنها 0.1 میلی‌گرم شروع میشود و برای مثال‌های بالا کاملاً کاربردی است.
-
پیشگیری از شکایات مشتریان
نیازی به گفتن نیست که دریافت محصولی با وزن کمتر از میزان درج شده روی آن چقدر برای مشتریان آزاردهنده است. تولیدکنندگان معتبر همواره در تلاش هستند تا میزان شکایات مشتریان را کمتر کنند. یکی از شکایات متداول شکایت از وزن پایین محصول است. استفاده از چک ویر تنها راهی است که میتوان بدون کاهش سرعت تولید، وزن دقیق 100% محصولات را سنجید.
-
ثبت آمار تولید
نرم افزار چک ویرهای مدرن میتواند آمار تولید را ثبت و در قالب یک فایل اکسل به کامپیوتر منتقل کند. در این قالب برای هر محصول تولیدی یکی سطر در نظر گرفته میشود. اطلاعات آماری دستگاه چک ویر معمولاً شامل موارد زیر است:
- وزن هر محصول
- زمان دقیق تولید هر محصول
- تعداد کل تولید
- وزن کل تولید (در یک سری تولید، یک روز یا …)
- انحراف میانگین وزن محصولات از وزن استاندارد
- میزان دقت دستگاه پُرکن
نیازی به توضیح نیست که اطلاعات بالا چقدر میتواند برای مدیریت یک واحد تولیدی حیاتی و ارزشمند باشد. حتی میتوان از این طریق مقایسه ای بین مقدار مواد اولیه و مقدار محصول تولیدی داشت و بدین ترتیب راههای اتلاف مواد را شناسایی نمود.
-
اجتناب از جریمه ها
پیشتر در خصوص شکایات مشتریان صحبت شد. این شکایات در بسیاری از کشورها جرایم مالی سنگینی بهمراه دارد. چرا که کم بودن وزن محصول تولیدی مصداق کم فروشی تلقی شده که از جمله تخلفات آشکار محسوب میشود. بوسیله یک دستگاه چک ویر میتوان با هزینه ای کم از جرایم سنگین جلوگیری نمود.
-
کسب استانداردهای بین المللی
به کارگیری تجهیزات بازرسی محصول در تمامی استانداردهای بین‌المللی صنایع غذایی و دارویی الزامی است. این تجهیزات عمدتاً شامل چک ویر، متال دتکتور و اسکنر اشعه ایکس هستند. بدین وسیله تمامی محصولات از حیث وزنی و همچنین نبود اجسام خارجی (مثل فلز، سنگ و …) تست میشوند. از جمله این استانداردها میتوان به IFS، BRC و GMP اشاره کرد. بنابراین با داشتن چک ویر میتوان به کسب استانداردها نزدیکتر شد.
-
ورود به بازارهای خارجی
کشورهای واردکننده معمولاً قوانین سختگیرانه ای برای ورود کالا دارند. این سختگیری بخصوص از جانب کشورهای اروپایی بسیار بالاست. محصولات با کمبود وزن به هیچ وجه توسط خریدار خارجی تأیید نمیشود و ممکن است منجر به به خطر افتادن همکاری خریدار گردد. با استفاده از یک چک ویر اتوماتیک به خریداران خارجی خود اطمینان بدهید که وزن محصولات با مقدار درج شده روی بسته بندی تطابق دارد.
خرید چک ویر
چک ویرها در محدوده وسیعی از کاربردها مورد استفاده قرار میگیرند و به همین دلیل در انواع مختلف مشخصات بسیار متفاوتی دارند. جهت خرید دستگاه چک ویر باید اطلاعات دقیقی از محصول تولیدی و همچنین مشخصات خط تولید داشت. مواردی که باید در انتخاب چک ویر مناسب مورد توجه قرار گیرد به شرح زیر است:
-
چک ویر برای وزن محصول
وزن محصول در انتخاب چک ویر از مهمترین موارد است. حداکثر وزن قابل سنجش توسط دستگاه چک ویر با عنوان ظرفیت دستگاه شناخته میشود. ظرفیت چک ویرهای کانوایری معمولاً (و نه همیشه) از 100 گرم شروع شده و تا بیش از 150 کیلوگرم ادامه دارد. همواره باید توجه داشت که وزن محصول تولیدی باید پایینتر از ظرفیت چک ویر باشد. مثلاً استفاده از چک ویر با ظرفیت 1 کیلوگرم برای محصول با وزن نرمال 1 کیلوگرم اشتباه است. چرا که اگر محصولی حتی 1 گرم اضافه وزن داشته باشد موجب نمایش پیغام خطا روی صفحه نمایش چک ویر میشود. از طرفی استفاده از دستگاه چک ویر با ظرفیت 50 کیلوگرم هم برای توزین محصول 1 کیلوگرمی اشتباه است. چون دقت توزین ایده آل را به کاربر نمیدهد. بطور کلی با افزایش ظرفیت دستگاه چک ویر، دقت اندازه گیری کاهش می یابد.
-
چک ویر برای سرعت خط
سرعت در دستگاه چک ویر به دو صورت قرائت میشود:
- تعداد محصول عبوری
این سرعت به تعداد محصولاتی اشاره دارد که در یک دقیقه تولید و از نوار نقاله چک ویر عبور میکنند. حداکثر تعداد محصولات قابل سنجش در دقیقه در مشخصات هر چک ویر ذکر می شود. بدیهی است سرعت خط تولید باید پایینتر از حداکثر سرعت قابل سنجش توسط چک ویر باشد. این تعداد برای محصولات با توجه به وزن و ابعاد آنها متفاوت است. مثلا برای محصولات سنگین وزن (بالای 25 کیلوگرم) این تعداد حداکثر 50 محصول در دقیقه تعریف میشود. ولی برای محصولات سبک وزن سرعتهای بسیار بالاتری در دسترس است. این سرعت در برخی چک ویرهای پرسرعت به 650 محصول در دقیقه نیز می رسد.
- سرعت خطی کانوایر
این سرعت با واحد متر بر دقیقه سنجیده میشود و صرفا سرعت کانوایر را صرفنظر از تعداد محصول نمایش میدهد. طول محصول و فاصله طولی بین محصولات، رابطه بین سرعت خطی کاوایر و تعداد محصول را مشخص میکند. برای شرح اهمیتِ سرعت دستگاه باید به یک نکته ی بسیار مهم در استفاده از چک ویر توجه داشت: “هیچ‌گاه نباید دو محصول همزمان بر روی کانوایر توزین قرار بگیرند.” باید سرعت کانوایر بگونه‌ای تنظیم شود که هنگامی که یک محصول به کانوایر توزین میرسد، محصول قبلی کانوایر را ترک کرده باشد.
-
دقت توزین
دقت توزین چک ویر بر مبنای حداکثر خطایی که در هر قرائت وزن توسط دستگاه ممکن است رخ دهد، تعریف میشود. این عدد معمولاً همراه با یک علامت مثبت و منفی (±) درج میشود. مثلاً اگر چک ویری با دقت 0.5± گرم، وزن محصولی را 900 گرم نمایش دهد، یعنی وزن حقیقی بین 899.5 تا 900.5 گرم است. دقت توزین تابع عوامل زیادی مثل نوع لودسل، هماهنگی و مونتاژ دقیق اجزای دستگاه و … است؛ منتها بصورت کلی با ثابت بودن تمام شرایط، با افزایش ظرفیت یا سرعت دستگاه، دقت توزین کاهش می یابد.
-
ابعاد محصول
باید توجه داشت که عرض محصول باید کوچکتر از عرض نوار نقاله باشد تا به اطراف نوار گیر نکند. همچنین طول محصول باید کوچکتر از طول کانوایر توزین باشد تا دستگاه بتواند قرائت وزن صحیحی داشته باشد. در برخی انواع چک ویر برای محافظت از کانوایر توزین از گرد و غبار یا قرارگیری اشیاء و …، یک محافظ روی آن قرار میگیرد. باید توجه نمود که ارتفاع محصول نیز باید پایینتر از ارتفاع آن محافظ باشد.
-
شکل محصول
شکل محصول از آن جهت اهمیت دارد که در مواردی ممکن است شکل محصول موجب ناپایداری حرکت آن شود. مثلاً در مواردی که سطح مقطع محصول در مقایسه با ارتفاع آن بسیار کوچک باشد. در این موارد ممکن است تعادل محصول روی کانوایر از دست برود. به همین دلیل برای محصولاتی مانند اسپری، بطری و … بجای چک ویر کانوایری از چک ویر ستاره‌ای استفاده میشود.
-
شرایط محیطی
با توجه به تنوع محصولات، انتظار شرایط محیطی متفاوت برای دستگاه چک ویر نیز وجود دارد. دستگاه‌های استاندارد برای شرایط محیطی خشک و با گردوغبار کم یا متوسط طراحی شده‌اند (استاندارد حفاظتی IP54). حال آنکه برخی محصولات به شکلی هستند که نیاز به شستشوی چکویر با فشار آب گرم یا مواد شیمیایی وجود دارد. برای اینگونه محصولات از دستگاه‌های با استاندارد حفاظتی بالا مثل IP68 یا IP69k استفاده میشود. یا برای کاربردهای غذایی و دارویی لازم است تا بدنه دستگاه تماماً از جنس فولاد ضدزنگ (استنلس استیل) باشد. طبیعی است که در چنین شرایطی انتظار داریم قیمت چک ویر نیز بالاتر از موارد استاندارد باشد.
-
استاندارد OIML
استاندارد OIML جامع ترین و سختگیرانه ترین استاندارد جهانی سیستم های توزین است. این استاندارد به این معناست که قطعات مهم سیستم توزین آزمون های دشواری را با موفقیت پشت سر گذاشته است. با وجود این استاندارد میتوان تا حدود زیادی از کیفیت دستگاه چک ویر اطمینان حاصل کرد. لذا باید توجه نمود که حتماً چک ویر دارای استاندارد OIML باشد.
-
مکانیزم رجکت
پیشتر گفته شد محصولات با وزن خارج از محدوده مجاز در چکویرهای اتوماتیک بطور خودکار مرجوع (رِجِکت) میشوند. بدین منظور، از تجهیزی به نام رجکتور در کانوایر خروجی چک ویر استفاده میشود. این وسیله محصول معیوب را از خط تولید خارج میکند. انواع مختلفی از رجکتور وجود دارد که عمدتاً با توجه به نوع محصول انتخاب می شود. به عنوان مثال مکانیزم رجکت محصولی مثل یک ورق قرص (بلیستر) متفاوت از مکنیزم رجکت یک بطری است. انواع رجکتور چک ویر معمولاً بصورت پنوماتیک کار میکنند و نیروی لازم را از طریق فشار باد تأمین میکنند. بدین منظور لازم است یک کمپرسور هوا نیز در کنار دستگاه چک ویر نصب شود. انواع مکانیزم‌های رجکت به شرح زیر است:
-
Push Plate Rejector:
این مکانیزم که به آن پوشِر نیز گفته میشود شامل یک صفحه پلاستیکی یا فلزی است که به یک بازو (جک) متصل شده است. این بازو از کنار بصورت عمود بر جهت نوار نقاله نصب می شود. هرگاه محصولی با وزن غیرمجاز شناسایی شد، این بازو در لحظه ی مناسب عمل کرده و محصول را به بیرون از نوار نقاله هدایت میکند. این مکانیزم در عین سادگی کاربرد گسترده ای دارد و برای طیف وسیعی از محصولات قابل استفاده است.
-
Arm Rejector:
مکانیزم بازوی متحرک که به آن swing arm هم گفته می شود شامل دو بازو در طرفین نوار نقاله است. هنگامی که محصول معیوب به کانوایر خروجی میرسد یکی از بازوهای طی یک حرکت دورانی محصول را به بیرون هدایت میکند. مزیت این روش استفاده از دو بازو است. بدین صورت که محصولاتی با وزن کمتر از حد مجاز همگی توسط یک بازو به یک سمت هدایت میشوند. و محصولات با اضافه وزن توسط بازوی دیگر در سمت مقابل جمع آوری میشوند. این امر برای سرعت بخشیدن به اصلاح وزن محصولات بسیار مفید و مؤثر است.
-
Air jet Rejector:
در این حالت، رجکت صرفاً با فشار هوا صورت میپذیرد. بدین صورت که یک نازل هوا کنار کانوایر خروجی دستگاه چک ویر وجود دارد. زمانی که وزن محصول خارج از محدوده مجاز وزنی باشد، هوای پرفشار بصورت لحظه ای از نازل به سمت محصول پرتاب میشود و محصول را از خط خارج میکند. این روش برای محصولات سبک وزن و کانوایرهای با عرض کم بهتر جواب میدهد.
-
Drop Up Belt Rejector
در مکانیزم “دراپ آپ”، عملیات خارج کردن محصول توسط بخشی از نوار نقاله صورت می پذیرد. بدین صورت که بخشی از نوار نقاله توسط جک هایی در زمان مناسب از محل خود بلند میشود. در این حالت توالی نوارهای نقاله از بین رفته و محصول به پایین کانوایر سقوط میکند. این روش برای محصولاتی که ارتفاع کم دارند بسیار مناسب است.
-
شرکت سازنده
شرکتهای زیادی در جهان به تولید دستگاه‌های چک ویر مشغول هستند. شاید بتوان گفت برندهای Wipotec OCS آلمان و Mettler Toledo امریکا پیشگامان تولیدکننده چک ویر در سراسر جهان هستند. در رده‌های بعدی میتوان به برند قدیمی Radwag لهستان یا Nemesis ایتالیا اشاره کرد. در کشور چین نیز تولیدکننده‌های بسیاری برای این دستگاه وجود دارد که شرکت General Measure (GM) بعنوان بزرگترین تولیدکننده شناخته میشود. بطوریکه بیش از 25 درصد از بازار بزرگ چین را در اختیار دارد و صادرات گسترده‌ای نیز به اروپا و امریکا دارد.
-
گارانتی
چک ویر نیز مانند هر یک از ماشین آلات خط تولید نیاز به نگهداری صحیح و خدمات پشنیبانی دارد. تسمه نقاله از جمله اجزای مصرفی چک ویر است که باید در دوره های مشخص تعویض شود. همچنین ممکن است برای هر یک از اجزای دستگاه در طول سالها استفاده مشکلاتی ایجاد شود. فراموش نکنید که بروز مشکل در هر یک از ماشین آلات خط تولید می تواند به توقف کل خط تولید منجر شود. بنابراین ضروری است که از دستگاهی با گارانتی معتبر استفاده کرد تا دغدغه ای بابت خدمات پشتیانی برای مصرف کننده وجود نداشته باشد.
خرید چک ویر از پندتک
مواردی که در انتخاب فروشنده دستگاه چک ویر باید در نظر گرفته شوند بطور کلی به اعتبار فروشنده، سرویس دهی مناسب و کیفیت و قیمت دستگاه مربوط می شوند.
شرکت پندتِک عضو گروه صنعتی پند است که از سال 1369 در صنایع مختلف کشور در حوزه سیستم های توزین مانند ترازو و باسکول فعالیت داشته است. هم اکنون این شرکت چندین زیرمجموعه دارد و در صنایع مختلف فعالیت دارد. مشتریان قدیمی پند، این نام را با کیفیت محصولات و از آن مهمتر پشتیبانی و خدمات پس از فروش مطمئن محصولات می شناسند.
تجربه بالای متخصصان این شرکت در طول سال ها باعث شده تا مشتریان از گارانتی و سرویس دهی مطمئن برای تمام دستگاه های تولیدی و وارداتی برخوردار شوند. متخصصان پندتک دوره های آموزشی مربوط به دستگاه های چک ویر را در برترین مراکز جهان از جمله شرکت Wipotec OCS آلمان که از جمله شرکای تجاری این شرکت نیز هستند گذرانده اند و برای این امر کاملاً آموزش دیده هستند.
پندتک برای انتخاب شرکای تجاری خارجی خود معیارهای سختگیرانه ای دارد که مهمترین آنها کیفیت محصولات و پاسخگویی شرکت خارجی برای خدمات پس از فروش و تامین قطعات است. لیست این شرکتها شامل شرکتهای معتبر اروپایی و چینی است، ضمن آنکه شرکت پندتک چک ویرهای داخلی تولید خود را نیز به مشتریان توصیه می کند. از آنجا که این شرکت نمایندگی انحصاری از شرکای خارجی دارد و خرید خود را معمولاً بصورت عمده (و نه سفارش گذاری تکی) انجام میدهد، بهترین قیمت چک ویر را به مشتریان خود ارائه می دهد.
قیمت چک ویر
در ابتدا باید توجه داشت که قیمت دستگاه چک ویر را نباید با قیمت ترازو یا باسکول ساده مقایسه کرد. ویژگیهای نرم افزاری و سخت افزاری این دستگاه موجب اختلاف قیمت با سیستم های توزین عادی میشود. حدود قیمت چک ویر نیز در بازار جهانی بسیار گسترده است. چراکه قیمت چک ویر با توجه به شرکت سازنده و مشخصات دستگاه تغییرات زیادی دارد. بطور کلی انواع چک ویر در بازار جهانی از حدود 4-3 هزار دلار شروع شده و در برخی موارد به بیش از 30 یا 40 هزار دلار نیز میرسد. مواردی با این قیمت بیشتر به چک ویرهای با قابلیتهای خاص مثل سرعت و دقت فوق العاده بالا و قابلیت شستشو و … اختصاص دارد.
ادغام چک ویر با متال دتکتور یا اسکنر اشعه ایکس
یکی از امتیازات دستگاه چک ویر کانوایری، امکان ادغام آن با سایر تجهیزات بازرسی محصول است. این امر توسط برخی شرکت های سازنده صورت میپذیرد. دستگاه متال دتکتور و اسکنر اشعه ایکس هر دو برای کنترل محصول از حیث عدم وجود اجسام خارجی (مثل تکه های فلز، سنگ، شیشه، استخوان و …) استفاده می شوند. میتوان یک دستگاه چک ویر را بهمراه متال دتکتور یا اسکنر ایکس در یک دستگاه ادغام کرد و از مزایای هر دو دستگاه منتفع شد. بدین تریب هم وزن محصولات سنجیده میشود و هم اطمینان از نبودِ اجسام خارجی درون آن حاصل میشود. مزیت این کار کوچک شدن فضای اشغال شده توسط دستگاه و همچنین صرفه اقتصادی آن خواهد بود.